1. Ung thư là gì ?
Ung thư (Cancer) là tên dùng chung để mô tả một nhóm các bệnh phản ánh những sự thay đổi về sinh sản, tăng trưởng và chức năng của tế bào. Các tế bào bình thường trở nên bất thường (đột biến) và tăng sinh một cách không kiểm soát, xâm lấn các mô ở gần (xâm lấn cục bộ) hay ở xa (di căn) qua hệ thống bạch huyết hay mạch máu. Di căn là nguyên nhân gây tử vong chính của ung thư. Những thuật ngữ khác của ung thư là khối u ác tính hoặc tân sinh ác tính (malignant neoplasm).
2. Các loại ung thư
Hiện nay, ung thư không chỉ là một bệnh mà là nhiều bệnh. Có hơn 100 loại ung thư khác nhau. Dưới đây sẽ cho bạn thấy các loại ung thư mắc hàng năm, số người hiện đang sống với bệnh ung thư trên thế giới và tại Việt Nam
Carcinoma
Carcinoma là loại ung thư phổ biến nhất. Nó được khởi phát từ các tế bào biểu mô, là những tế bào bao phủ bề mặt phía trong và phía ngoài của cơ thể. Có rất nhiều loại tế bào biểu mô khác nhau, và do đó mỗi loại carcinoma có một tên riêng:
– Adenocarcinoma là ung thư hình thành từ tế bào biểu mô chế tiết dịch và chất nhầy. các mô chứa tế bào biểu mô dangh này thường được gọi là mô tuyến. đa số ung thư vú, đại tràng, và tuyến tiền liệt là adenocarcinoma
– Carcinoma tế bào đáy (Basal cell carcinoma) là loại ung thư bắt nguồn từ lớp tế bào đáy của biểu bì – lớp ngoài cùng của da người
– Carcinoma tế bào vảy (Squamous cell carcinoma) là ung thư hình thành từ tế bào vảy, là một tế bào biểu mô của da, tuy nhiên tế bào vảy cũng hiện diện ở nhiều cơ quan khác, như đường tiêu hoá, phổi, bàng quang, thận, … Dưới kính hiển vi, tế bào vảy có dạng dẹt, giống vảy cá. Carcinoma tế bào vảy đôi khi còn được gọi là carcinoma dạng biểu bì
– Carcinoma tế bào chuyển tiếp (Transitional cell carcinoma) là loại ung thư hình thành từ mô biểu mô có tên mô chuyển tiếp. Loại mô này được tạo bởi rất nhiều lớp tế bào biểu mô lớn nhỏ khác nhau, xuất hiện ở các cơ quan như bàng quang, niệu quản, bể thận, và một vài cơ quan khác. Một số ung thư của bàng quang, niệu quản, thận thuộc loại carcinoma tế bào chuyển tiếp
Sarcoma
Sarcoma là những ung thư hình thành trong xương và mô mềm, bao gồm cơ, mỡ, mạch máu, mạch bạch huyết, và mô xơ (chẳng hạn như gân và dây chằng)
Osteosarcoma là loại ung thư xương phổ biến nhất
Sarcoma mô mềm hay gặp nhất là sarcoma cơ trơn (leiomyosarcoma), sarcoma kaposi, u mô bào sợi ác (malignant fibrous histiocytoma), sarcoma mỡ (liposarcoma), và sarcom sợi bì lồi (dermatofibrosarcoma protuberans)
Leukemia
Bệnh bạch cầu (Leukemia) là ung thư bắt nguồn từ những mô tạo huyết của tuỷ xương. Những ung thư này không hình thành khối u đặc. Thay vào đó, một lượng khổng lồ tế bào bạch cầu bất thường hiện diện trong máu và tuỷ xương, lấn át các tế bào máu bình thường, dẫn đến hậu quả như các mô bị thiếu cung cấp oxy, quá trình đông máu rối loạn, cơ thể dễ nhiễm khuẩn,…
Có bốn loại bệnh bạch cầu (Leukemia) hay gặp, được phân nhóm dựa trên tính chất cấp tính hay mạn tính, và loại tế bào máu mà ung thư khởi phát
Đa u tuỷ xương (Multiple myeloma)
Đa u tuỷ xương là ung thư khỏi nguồn từ tương bào – một loại tế bào miễn dịch. Tương bào bất thường sinh ra từ tuỷ xương và hình thành khối u trong xương. Đa u tuỷ xương còn có tên khác là bệnh Kahler
U não và tuỷ sống
Có rất nhiều loại u não và tủy sống khác nhau. Tên của khối u được đặt dựa trên loại tế bào tạo nên u và vị trí khởi phát đầu tiên của u trong hệ thần kinh trung ương, ví dụ như u tế bào sao bắt nguồn từ những tế bào thần kinh đệm hình sao. Các khối u não có thể lành tính hoặc ác tính (ung thư).
Ung thư dạ dày
Ung thư dạ dày là tình trạng phát triển khối u ác tính trong dạ dày. Bệnh xảy ra khi các tế bào trong dạ dày phát triển quá mức dẫn đến hình thành các khối u. Ung thư dạ dày là căn bệnh ung thư thường gặp trong những bệnh ung thư đường tiêu hóa. Người nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, thường xuyên uống bia rượu, hút thuốc, sử dụng những thực phẩm ướp muối, chế biến sẵn, thực phẩm hun khói hay thức ăn nướng…có tỷ lệ mắc ung thư dạ dày cao hơn những người khác. Ung thư dạ dày là bệnh thường gặp và rất dễ di căn đến các bộ phận khác
Ung thư gan
Bệnh ung thư gan hay gặp ở những người bị bệnh xơ gan, gan nhiễm mỡ, người nhiễm viêm gan virus trong đó chủ yếu là viêm gan B và C. Ung thư gan cũng có thể do di truyền, thói quen sử dụng thực phẩm không sạch, ẩm mốc và nhiễm chất độc dioxin. Nhiều nghiên cứu cho thấy đa phần những người mắc ung thư gan đều uống nhiều rượu bia và các chất kích thích
Ung thư phổi
Ung thư phổi là căn bệnh trong đó xuất hiện một khối u ác tính được mô tả qua sự tăng sinh tế bào không kiểm soát trong các mô phổi. Nếu ngửoi bệnh không được điều trị, sự tăng trưởng tế bào này có thể lan ra ngoài phổi đến các mô hoặc bộ phận khác của cơ thể, quá trình này gọi là di căn. Hầu hết các loại ung thư khởi nguồn từ trong phổi (ung thư phổi nguyên phát) là ung thư biểu mô.
Ung thư phổi được chia làm hai loại chính:
– Ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC)
– Ung thư phổi không phải tế bào nhỏ (NSCLC)
Ung thư vú
Ung thư vú là tình trạng bệnh lý do tế bào tuyến vú phát triển không kiểm soát được, tạo ra các khối u ác tính, có khả năng phân chia mạnh, xâm lấn xung quanh và di căn xa.
Ung thư vú thường bắt đầu ở các tế bào trong ống dẫn sữa (ung thư biểu mô ống tuyến vú xâm lấn). Ung thư vú cũng có thể bắt đầu ở trong mô tuyến còn gọi là trong tiểu thùy tuyến vú (ung thư biểu mô tiểu thùy tuyến vú xâm lấn) hoặc trong tế bào hay mô khác nằm bên trong vú.
3. Nguyên nhân ung thư
Ung thư xuất phát từ một tế bào đơn lẻ, đơn vị cơ bản của sự sống. Sử chuyển dạng từ một tế bào bình thường thành một tế bào ung thư là một quá trình nhiều giai đoạn, từ một tổn thương tiền ung thư đến khối u ác tính. Những thay đổi này là kết quả của sử tương tác giữa các yếu tố di truyền của một người và ba loại tác nhân bên ngoài, bao gồm:
– Các tác nhân vật lý, như tia cực tím và bức xạ ion hoá
– Các tác nhân hoá học, như asbestos, các thành phần của khói thuốc lá, aflatoxin (chất nhiễm bẩn thức ăn), và arsenic (chát nhiễm bẩn nước uống): và các tác nhân sinh học, như nhiễm trùng một số virus, vi khuẩn hay ký sinh trùng
Ung thư là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Bệnh ung thư ảnh hưởng đến mọi người bất kể quốc gia, chung tộc hay tôn giáo.
Bệnh ung thư có thể được giảm thiểu và kiểm soát qua việc áp dụng các chiến lược phòng ngừa, phát hiện và điều trị sớm ung thư. Nhiều bệnh ung thư có cơ hội chữa lành cao nếu được chuẩn đoán ung thư sớm và điều trị đầy đủ.
EN